celikci
New member
Denizden yayılan bu parlak mavi ışık, ‘biyolüminesans’ olarak isimlendirilen biyolojik bir tepkime… Okyanusta yaşayan kimi balık, ahtapot, karides, denizanası, denizyıldızı, alg ve köpekbalığı tipleri, biyolüminesans özelliğine sahip.
Bu canlılar, lusiferin (pigment) ile lusiferaz (enzim) kimyasalları üretiyor. Bu kimyasallardan lusiferin, oksijenle yansımaya girerek ışık üretirken lusiferaz ise bu yansımayı hızlandırıcı bir vazife üstleniyor. bu biçimdelikle bedenlerinin ortasındaki kimyasal tepkilere bağlı olarak güçten ışık ortaya çıkıyor.
Büyüleyici ışıklar dünyanın bir epeyce yerinde görülse de en hakikat adres, Yeni Zelanda… Ülkede biyolüminesans o denli tanınan ki bir kare imaj için saatlerce eli deklanşörde bekleyen ‘biyolüminesans avcıları’ olarak isimlendirilen beşerler var.
Onlardan biri de Auckland’da yaşayan 37 yaşındaki Matthew Davison… Biyolüminesans fotoğrafı çekmek için kimi vakit gün doğumuna kadar bekleyen Davison, bu manzarayı ‘mavi altın’ olarak nitelendiriyor ve ışık gösterisini yakalamanın verdiği heyecanı şöyle tabir ediyor:
“Bu harika tabiat olayını yakalamak epey fakat epeyce güç. Saatlerce bekleyip elim boş döndüğüm günler oldu. Lakin maceranın hoş tarafı da bu olayı yakalamanın epeyce güç olmasının verdiği heyecan… Şayet o kadar saat bekleyip ‘mavi altını’ yakaladıysam bunun verdiği memnunluk hissi inanılmaz ve tarifsiz.”
DERİNLERDE YAŞAYAN CANLILARIN BEŞTE DÖRDÜ BİYOLÜMİNESANS
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne bakılırsa, 200 metreden 1000 metreye kadar olan derinlikte yaşayan canlıların beşte dördü biyolüminesans özelliği taşıyor.
Parıltı, karada fazlaca dikkat alımlı biçimde belirli olmasa da okyanus yahut denizde ekseriyetle mavi ya da yeşil olarak ortaya çıkıyor.
Gözleri öbür balıklar üzere yanlarda değil beşerler üzere ön tarafta yer alan barreleye (fıçıgöz) balığı biyolüminesans kaynaklı ışık yayılımı yapan canlılardan…
yıllardır California Üniversitesi’nde Biyolojik Bilimler Bölümü’nde nazaranvli olan Prof. Kenneth H. Nealson, bu tabiat hadisesinin davranışsal özelliğiyle ilgili hâlâ çalışmalar yapıldığını belirterek New York Times’a şu ayrıntıları paylaştı:
– Aristoteles ve Charles Darwin de dâhil olmak üzere bir epey bilim insanı, yüzseneler boyunca biyolüminesanstan etkilendiler ve bu olguyu yakından incelediler. “Canlılar okyanusta niye parlar?” sorusuna bilim insanları net bir halde, “Avlarını tuzağa düşürmek için” cevabını veriyor. Yani büyük balıklar yüzerken, küçük balıkları yem olarak kendilerine çekmek için parlıyorlar.
– esasen bu mevzuda çalışmaları olan bilim insanları da olayı bu türlü açıklıyor. Organizmaların ekseriyetle birbirleriyle irtibat kurmak, birbirlerini baştan çıkarmak, avı belirlemek ve ikaz etmek gayesiyle aydınlandıkları düşünülüyor.
Deniz canlıları haricinde biyolüminesans olayı ender bulunmakla birlikte daha çeşitli renk yelpazesinde de gerçekleşir. Örneğin karadaki biyolüminesansa en yeterli örnek ateş böceği… Ateş böcekleri ekseriyetle kısa aralıklarla yanıp sönen bir ışık saçar. Bu ışık; sarı, yeşil, kırmızı hatta mavi olabilir.
Deniz canlıları haricinde biyolüminesans olayı ender bulunmakla birlikte daha çeşitli renk yelpazesinde de gerçekleşir. Örneğin karadaki biyolüminesansa en âlâ örnek ateş böceği… Ateş böcekleri ekseriyetle kısa aralıklarla yanıp sönen bir ışık saçar. Bu ışık; sarı, yeşil, kırmızı hatta mavi olabilir.
YOSUNLARDAN ‘MAVİ’ TEMALI BİR GÖRSEL ŞÖLEN
Nealson ayrıyeten yosunlardaki ışık saçan organizmaların yırtıcı canlıları korkutmak için bu davranışta bulunduklarının da altını çizdi:
“Dalga hareketleri yosunlara tehdit oluşturmaz fakat yosun çiçekleri ya da algler her hâlükârda aydınlanır. Zira yosunlar, balıkların açık okyanusta yüzerek yarattıkları basınç değişikliklerine reaksiyon verecek biçimde programlanmıştır. Bu ışıltı, muhtemelen dalganın doruğunda bulunan ve ışık saçan yosuna yardımcı olmaz. Ama kıyıdan biraz daha uzakta, hayli uygun bir savunma sistemi olabilir zira yırtıcı cinsleri korkutmalarına yardımcı olur.”
Taraklılar (Ctenophora) familyasına ilişkin bir deniz canlısı…
DENİZ RABBİ POSEİDON’UN DOKUNUŞU
Nealson’ın da altını çizdiği üzere biyolüminesans araştırmaları fazlaca eskiye dayanıyor. Bu olgunun bilimsel olarak açıklanamadığı vakit içinderdan kalma farklı yorumlar ve inançlar da bulunuyor.
Örneğin bundan 150-200 yıl öncesine kadar denizciler, bu ışıltıyı deniz ilahı Poseidon’un dokunuşu olarak tanımlıyordu. Bazı yerleşimlerde ise bu ışık, peri olarak isimlendiriliyordu.
Bilimsellikten uzak tüm bu fikirler vakit içinde efsane olarak kalsa da şu sıralar biyolüminesans bir fenomene dönüşmüş durumda… Şunu da belirtmekte yarar var: Biyolüminesans görülen suya dokunmak ya da bu suda yüzmek beşere hiç bir biçimde ziyan vermiyor.
‘IŞIĞI YAKALAMAK İÇİN UYDU MANZARALARINI BİLE İNCELİYORUM’
Yeni Zelanda’da biyolüminesans peşinde koşan fotoğrafçılar, ekseriyetle bahar ve yaz aylarının bu olağanüstü olayı görmek için en yeterli vakit olduğunu belirtiyor.
Aslında biyolüminesans için “Şu vakitte ortaya çıkar” demek hayli gerçek değil zira bu olay her vakit yaşanabiliyor. Lakin belirli vakit içinderda sıklığı artıyor. Bilhassa ilkbaharda denizdeki bileşenlerdeki değişimlerin ve suyun birden ısınmaya başlamasının kararında biyolüminesans olaylarında da artış yaşanıyor.
Biyolüminesans avcıları yağmur fırtınalarından daha sonraki gecelerin kusursuz imajlar yakalamak için en düzgün vakit olduğunu söz ediyor. Zira karadan okyanusa akan yağmur suyu, çoklukla besin açısından varlıklı unsurlar içerdiğinden yosunları çekiyor. Bu da ışık yansımalarının ortaya çıkmasını sağlıyor.
Bir teknoloji firmasında eser geliştirici olarak çalışan Ashley Fell, biyolüminesans yakalamak için kendince oluşturduğu metodu şöyle deklare etti:
“ilk vakit içinderda kıyıdaki yosun oluşumlarını belirlemek için uydu manzaralarını inceliyorum. çabucak sonrasında nerede suyun parlayabileceğini öngörmek için rüzgâr istikameti ve gelgit tertibi üzere öbür göstergeleri ayrıntılı bir biçimde çalışıyorum. bu türlü biyolüminesansa epeyce kere şahit oldum. Düş üzere bir şey bu…”
Birtakım balıklar biyoluminesansı kamuflaj için kullanırlar. Buna en âlâ örnek ise Cookiecutter köpekbağı… Bedenlerinin alt kısımları karanlık kalır ve ışıkla birlikle küçük bir balıkmış üzere görünür. bu türlü de avlanır.
Kimi balıklar biyoluminesansı kamuflaj için kullanırlar. Buna en düzgün örnek ise Cookiecutter köpekbağı… Bedenlerinin alt kısımları karanlık kalır ve ışıkla birlikle küçük bir balıkmış üzere görünür. bu türlü de avlanır.
Fell aslında bu işi biraz abartanlardan… Işıkların büyüsüne kapılan birden fazla fotoğrafçı, bu kadar ayrıntılı çalışmalara girmiyor. şimdi hepsi biraz talih biraz da önseziyle hareket ediyor ve plaj yürüyüşü esnasında mavi ışıltıları bakılırsan bireylerden gelen ipuçlarının müsaadeden gidiyor.
Ortopedi uzmanı 48 yaşındaki Grant Birley onlardan biri… Birley, “Bu kadar düşünüp ve çalışmaya gerek yok. Dürüst olmam gerekirse, ya baht yapıtı ya da etrafta olabileceği hissiyatı ile 10 seferin 8’inde bu ışıkları yakaladım. Bence bu biraz talih melesi…” diye konuştu.
Yeni Zelanda’da profesyonel fotoğrafçı olan Micheal Bain de baht faktörüne inanlardan… Bain, “Samanyolu Galaksisi’ni fotoğraflamak umuduyla plaja gitmiştim. Plaja vardığında, yıldızlarla dolu bir gökyüzü görmekle kalmadım, parıldayan bir kıyı şeridine de şahit oldum. Bu durum baht yapıtı denk gelebilecek özel bir olaydı” dedi.
İki yıl evvel, Auckland civarında yaşayanlar için biyolüminesans bahisli bir Facebook kümesi oluşturan Stacey Ferreira ise bu ışığa olan ilginin her gün arttığını söz etti ve ekledi:
“Bu olağanüstü doğal hoşluk, ölmedilk evvel kesinlikle şahit olunması gereken bir olay. Ülkede bu biçimde bir ilgi olunca ben de Facebook’ta bir küme oluşturmak istedim. Başlarda 100 kişi olan üye sayısı bir yıl ortasında 7 bini geçti ve her yaz 2 bin yeni üye iştiraki gerçekleşiyor.”
TÜRKİYE’DE DE GÖRÜLDÜ
Biyolüminesans 2020 yılında Büyükçekmece’de Albatros kıyısında görülmüştü. Bölge sakinlerinden biri, gazetecilere yaptığı açıklamada, 20 yıla yakın vakittir orada yaşadığını belirterek, “İlk sefer görüyoruz. Şaşırdık. Telefonumuzla çekmeye çalışıyoruz lakin imaj alamıyoruz” diye konuşmuştu.
Büyükçekmece’de görülen biyolüminesans… (Fotoğraf: DHA)
Ancak İstanbul’daki durum tek hücreli, epeyce küçük ve mikroskobik deniz canlılarının tesiriyle ortaya çıkmıştı. Yeni Zelanda’da gerçekleşenler ise daha büyük tepkimeler…
New York Times’ın “These Photographers Chase New Zealand’s Glowing Waves”, “Satellites Spot Oceans Aglow With Trillions of Organisms”başlıklı haberlerinden derlenmiştir.
Bu canlılar, lusiferin (pigment) ile lusiferaz (enzim) kimyasalları üretiyor. Bu kimyasallardan lusiferin, oksijenle yansımaya girerek ışık üretirken lusiferaz ise bu yansımayı hızlandırıcı bir vazife üstleniyor. bu biçimdelikle bedenlerinin ortasındaki kimyasal tepkilere bağlı olarak güçten ışık ortaya çıkıyor.
Büyüleyici ışıklar dünyanın bir epeyce yerinde görülse de en hakikat adres, Yeni Zelanda… Ülkede biyolüminesans o denli tanınan ki bir kare imaj için saatlerce eli deklanşörde bekleyen ‘biyolüminesans avcıları’ olarak isimlendirilen beşerler var.
Onlardan biri de Auckland’da yaşayan 37 yaşındaki Matthew Davison… Biyolüminesans fotoğrafı çekmek için kimi vakit gün doğumuna kadar bekleyen Davison, bu manzarayı ‘mavi altın’ olarak nitelendiriyor ve ışık gösterisini yakalamanın verdiği heyecanı şöyle tabir ediyor:
“Bu harika tabiat olayını yakalamak epey fakat epeyce güç. Saatlerce bekleyip elim boş döndüğüm günler oldu. Lakin maceranın hoş tarafı da bu olayı yakalamanın epeyce güç olmasının verdiği heyecan… Şayet o kadar saat bekleyip ‘mavi altını’ yakaladıysam bunun verdiği memnunluk hissi inanılmaz ve tarifsiz.”
DERİNLERDE YAŞAYAN CANLILARIN BEŞTE DÖRDÜ BİYOLÜMİNESANS
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne bakılırsa, 200 metreden 1000 metreye kadar olan derinlikte yaşayan canlıların beşte dördü biyolüminesans özelliği taşıyor.
Parıltı, karada fazlaca dikkat alımlı biçimde belirli olmasa da okyanus yahut denizde ekseriyetle mavi ya da yeşil olarak ortaya çıkıyor.
Gözleri öbür balıklar üzere yanlarda değil beşerler üzere ön tarafta yer alan barreleye (fıçıgöz) balığı biyolüminesans kaynaklı ışık yayılımı yapan canlılardan…
yıllardır California Üniversitesi’nde Biyolojik Bilimler Bölümü’nde nazaranvli olan Prof. Kenneth H. Nealson, bu tabiat hadisesinin davranışsal özelliğiyle ilgili hâlâ çalışmalar yapıldığını belirterek New York Times’a şu ayrıntıları paylaştı:
– Aristoteles ve Charles Darwin de dâhil olmak üzere bir epey bilim insanı, yüzseneler boyunca biyolüminesanstan etkilendiler ve bu olguyu yakından incelediler. “Canlılar okyanusta niye parlar?” sorusuna bilim insanları net bir halde, “Avlarını tuzağa düşürmek için” cevabını veriyor. Yani büyük balıklar yüzerken, küçük balıkları yem olarak kendilerine çekmek için parlıyorlar.
– esasen bu mevzuda çalışmaları olan bilim insanları da olayı bu türlü açıklıyor. Organizmaların ekseriyetle birbirleriyle irtibat kurmak, birbirlerini baştan çıkarmak, avı belirlemek ve ikaz etmek gayesiyle aydınlandıkları düşünülüyor.
Deniz canlıları haricinde biyolüminesans olayı ender bulunmakla birlikte daha çeşitli renk yelpazesinde de gerçekleşir. Örneğin karadaki biyolüminesansa en yeterli örnek ateş böceği… Ateş böcekleri ekseriyetle kısa aralıklarla yanıp sönen bir ışık saçar. Bu ışık; sarı, yeşil, kırmızı hatta mavi olabilir.
Deniz canlıları haricinde biyolüminesans olayı ender bulunmakla birlikte daha çeşitli renk yelpazesinde de gerçekleşir. Örneğin karadaki biyolüminesansa en âlâ örnek ateş böceği… Ateş böcekleri ekseriyetle kısa aralıklarla yanıp sönen bir ışık saçar. Bu ışık; sarı, yeşil, kırmızı hatta mavi olabilir.
YOSUNLARDAN ‘MAVİ’ TEMALI BİR GÖRSEL ŞÖLEN
Nealson ayrıyeten yosunlardaki ışık saçan organizmaların yırtıcı canlıları korkutmak için bu davranışta bulunduklarının da altını çizdi:
“Dalga hareketleri yosunlara tehdit oluşturmaz fakat yosun çiçekleri ya da algler her hâlükârda aydınlanır. Zira yosunlar, balıkların açık okyanusta yüzerek yarattıkları basınç değişikliklerine reaksiyon verecek biçimde programlanmıştır. Bu ışıltı, muhtemelen dalganın doruğunda bulunan ve ışık saçan yosuna yardımcı olmaz. Ama kıyıdan biraz daha uzakta, hayli uygun bir savunma sistemi olabilir zira yırtıcı cinsleri korkutmalarına yardımcı olur.”
Taraklılar (Ctenophora) familyasına ilişkin bir deniz canlısı…
DENİZ RABBİ POSEİDON’UN DOKUNUŞU
Nealson’ın da altını çizdiği üzere biyolüminesans araştırmaları fazlaca eskiye dayanıyor. Bu olgunun bilimsel olarak açıklanamadığı vakit içinderdan kalma farklı yorumlar ve inançlar da bulunuyor.
Örneğin bundan 150-200 yıl öncesine kadar denizciler, bu ışıltıyı deniz ilahı Poseidon’un dokunuşu olarak tanımlıyordu. Bazı yerleşimlerde ise bu ışık, peri olarak isimlendiriliyordu.
Bilimsellikten uzak tüm bu fikirler vakit içinde efsane olarak kalsa da şu sıralar biyolüminesans bir fenomene dönüşmüş durumda… Şunu da belirtmekte yarar var: Biyolüminesans görülen suya dokunmak ya da bu suda yüzmek beşere hiç bir biçimde ziyan vermiyor.
‘IŞIĞI YAKALAMAK İÇİN UYDU MANZARALARINI BİLE İNCELİYORUM’
Yeni Zelanda’da biyolüminesans peşinde koşan fotoğrafçılar, ekseriyetle bahar ve yaz aylarının bu olağanüstü olayı görmek için en yeterli vakit olduğunu belirtiyor.
Aslında biyolüminesans için “Şu vakitte ortaya çıkar” demek hayli gerçek değil zira bu olay her vakit yaşanabiliyor. Lakin belirli vakit içinderda sıklığı artıyor. Bilhassa ilkbaharda denizdeki bileşenlerdeki değişimlerin ve suyun birden ısınmaya başlamasının kararında biyolüminesans olaylarında da artış yaşanıyor.
Biyolüminesans avcıları yağmur fırtınalarından daha sonraki gecelerin kusursuz imajlar yakalamak için en düzgün vakit olduğunu söz ediyor. Zira karadan okyanusa akan yağmur suyu, çoklukla besin açısından varlıklı unsurlar içerdiğinden yosunları çekiyor. Bu da ışık yansımalarının ortaya çıkmasını sağlıyor.
Bir teknoloji firmasında eser geliştirici olarak çalışan Ashley Fell, biyolüminesans yakalamak için kendince oluşturduğu metodu şöyle deklare etti:
“ilk vakit içinderda kıyıdaki yosun oluşumlarını belirlemek için uydu manzaralarını inceliyorum. çabucak sonrasında nerede suyun parlayabileceğini öngörmek için rüzgâr istikameti ve gelgit tertibi üzere öbür göstergeleri ayrıntılı bir biçimde çalışıyorum. bu türlü biyolüminesansa epeyce kere şahit oldum. Düş üzere bir şey bu…”
Birtakım balıklar biyoluminesansı kamuflaj için kullanırlar. Buna en âlâ örnek ise Cookiecutter köpekbağı… Bedenlerinin alt kısımları karanlık kalır ve ışıkla birlikle küçük bir balıkmış üzere görünür. bu türlü de avlanır.
Kimi balıklar biyoluminesansı kamuflaj için kullanırlar. Buna en düzgün örnek ise Cookiecutter köpekbağı… Bedenlerinin alt kısımları karanlık kalır ve ışıkla birlikle küçük bir balıkmış üzere görünür. bu türlü de avlanır.
Fell aslında bu işi biraz abartanlardan… Işıkların büyüsüne kapılan birden fazla fotoğrafçı, bu kadar ayrıntılı çalışmalara girmiyor. şimdi hepsi biraz talih biraz da önseziyle hareket ediyor ve plaj yürüyüşü esnasında mavi ışıltıları bakılırsan bireylerden gelen ipuçlarının müsaadeden gidiyor.
Ortopedi uzmanı 48 yaşındaki Grant Birley onlardan biri… Birley, “Bu kadar düşünüp ve çalışmaya gerek yok. Dürüst olmam gerekirse, ya baht yapıtı ya da etrafta olabileceği hissiyatı ile 10 seferin 8’inde bu ışıkları yakaladım. Bence bu biraz talih melesi…” diye konuştu.
Yeni Zelanda’da profesyonel fotoğrafçı olan Micheal Bain de baht faktörüne inanlardan… Bain, “Samanyolu Galaksisi’ni fotoğraflamak umuduyla plaja gitmiştim. Plaja vardığında, yıldızlarla dolu bir gökyüzü görmekle kalmadım, parıldayan bir kıyı şeridine de şahit oldum. Bu durum baht yapıtı denk gelebilecek özel bir olaydı” dedi.
İki yıl evvel, Auckland civarında yaşayanlar için biyolüminesans bahisli bir Facebook kümesi oluşturan Stacey Ferreira ise bu ışığa olan ilginin her gün arttığını söz etti ve ekledi:
“Bu olağanüstü doğal hoşluk, ölmedilk evvel kesinlikle şahit olunması gereken bir olay. Ülkede bu biçimde bir ilgi olunca ben de Facebook’ta bir küme oluşturmak istedim. Başlarda 100 kişi olan üye sayısı bir yıl ortasında 7 bini geçti ve her yaz 2 bin yeni üye iştiraki gerçekleşiyor.”
TÜRKİYE’DE DE GÖRÜLDÜ
Biyolüminesans 2020 yılında Büyükçekmece’de Albatros kıyısında görülmüştü. Bölge sakinlerinden biri, gazetecilere yaptığı açıklamada, 20 yıla yakın vakittir orada yaşadığını belirterek, “İlk sefer görüyoruz. Şaşırdık. Telefonumuzla çekmeye çalışıyoruz lakin imaj alamıyoruz” diye konuşmuştu.
Büyükçekmece’de görülen biyolüminesans… (Fotoğraf: DHA)
Ancak İstanbul’daki durum tek hücreli, epeyce küçük ve mikroskobik deniz canlılarının tesiriyle ortaya çıkmıştı. Yeni Zelanda’da gerçekleşenler ise daha büyük tepkimeler…
New York Times’ın “These Photographers Chase New Zealand’s Glowing Waves”, “Satellites Spot Oceans Aglow With Trillions of Organisms”başlıklı haberlerinden derlenmiştir.